मुंबई, दि.१५:-पर्यटन स्थळांचा पर्यावरणीय, सामाजिक, सांस्कृतिक आणि आर्थिक समतोल राखण्यासाठी महाराष्ट्र पर्यटन विकास महामंडळामार्फत ‘जबाबदार पर्यटन’ हा उपक्रम राबविण्यात येतो. या उपक्रमाची दखल घेऊन महामंडळाला प्रतिष्ठित ‘स्कोच’च्या (SKOCH) रौप्य पुरस्काराने गौरविण्यात आले आहे.
नवी दिल्ली येथील कॉन्स्टिट्यूशन क्लब ऑफ इंडिया येथे हा पुरस्कार सोहळा झाला. ‘एमटीडीसी’च्या अधिकारी मानसी कोठारे यांनी हा पुरस्कार स्वीकारला. स्कोच (SKOCH) समूह हा 1997 पासून सर्वसमावेशक वाढीवर लक्ष केंद्रित करून सामाजिक-आर्थिक समस्या हाताळणारा भारतातील अग्रगण्य थिंक टँक आहे. हा समूह देशाच्या विकासासाठी अनेक उपक्रम राबवत आहे. हा समूह विविध शासकीय संस्था, खाजगी संस्था यांच्याशी संलग्नित आहे.
पर्यटन मंत्री गिरीश महाजन आणि पर्यटन सचिव जयश्री भोज यांनी एमटीडीसीच्या व्यवस्थापकीय संचालक श्रद्धा जोशी शर्मा, एमटीडीसी अंतर्गत कार्यरत असलेल्या सर्व अधिकारी कर्मचारी यांचे अभिनंदन केले आहे. यावेळी ‘एमटीडीसी’चे महाव्यवस्थापक चंद्रशेखर जयस्वाल उपस्थित होते.
‘जबाबदार पर्यटन’ हा उपक्रम पर्यटनमंत्री श्री. महाजन यांच्या नेतृत्वाखाली, पर्यटन सचिव श्रीमती भोज आणि एमटीडीसीच्या व्यवस्थापकीय संचालक, श्रीमती शर्मा यांच्या मार्गदर्शनाखाली राबविण्यात येत आहे. एमटीडीसीची ३० पर्यटन निवासे, २९ उपहारगृहे, २ बोट क्लब आणि २ अभ्यागत केंद्रे, आयआयएसडीए (Indian institute of scuba diving and aquatic) स्कूबा डायव्हिंगसाठी ओळखली जाणारी आणि जलक्रीडांना समर्पित आयआयएसडीए, अजिंठा वेरुळ अभ्यागत केंद्र, वॉटरपार्क या ठिकाणी या उपक्रमाची दखल राष्ट्रीय स्तरावर घेण्यात आली आहे.
घारापुरी लेणी (एलिफंटा), खारघर, टिटवाळा, छत्रपती संभाजीनगर जिल्ह्यातील अजिंठा, फर्दापूर, अजिंठा टी पॉईट, लोणार, गणपतीपुळे, तारकर्ली, इसदा, वेळणेश्वर, कुणकेश्वर, हरिहरेश्वर, महाबळेश्वर, कार्ला, पानशेत, माळशेज घाट, माथेरान, भिमाशंकर, कोयना, नागपूर, ताडोबा, बोधलकसा, वर्धा, सिल्लारी, भंडारदरा, शिर्डी, ग्रेप पार्क, बोट क्लब नाशिक, चिखलदरा इ. ठिकाणी ‘जबाबदार पर्यटन’ या उपक्रमांतर्गत ‘एमटीडीसीची’ पर्यटक निवासे आहेत.
पर्यटन क्षेत्रात मोठ्या प्रमाणात गुंतवणूक व्हावी, रोजगाराला चालना मिळावी यासाठी ‘एमटीडीसी’ सदैव प्रयत्न करत आहे. उपलब्ध साधनसामग्रीचा वापर करून, इतर कोणताही खर्च न करता एमटीडीसी हा उपक्रम यशस्वीपणे राबवित आहे. ‘जबाबदार पर्यटन’ अंतर्गत स्वच्छता मोहीम, पर्यटकांसाठी माहितीपूर्ण फलक, कोणतेही संरक्षक किंवा कृत्रिम पदार्थ किंवा कृत्रिम रंग नसलेल्या आरोग्यदायी आहारावर लक्ष केंद्रित करणे आणि एमएसजी, प्लास्टिक चा वापर टाळणे, वृक्षारोपण असे अनेक उपक्रम करत आहे. एमटीडीसीच्या ‘भूमिपुत्र’ धोरणाद्वारे रोजगार आणि पर्यटन प्रशिक्षण देण्यात आले आहे. दिव्यांग व्यक्ती आणि त्यांच्या कुटुंबीयांसाठी पर्यटन उपक्रमांना प्रोत्साहन दिले जात आहे.
‘जबाबदार पर्यटन’ मध्ये शाश्वत संसाधन व्यवस्थापन, नैसर्गिक अधिवासांचे संवर्धन, सांस्कृतिक वारशाचे जतन आणि समुदाय सहभाग यासारख्या पद्धतींचा समावेश आहे. ‘जबाबदार पर्यटन’ उपक्रम वन्यजीव सफारीला प्रोत्साहन देत पर्यावरणपूरक वाहतूक पर्यायांद्वारे कार्बन फूटप्रिंट कमी करण्यास मदत करत आहे. याव्यतिरिक्त स्थानिक समुदायांकडून वस्तू आणि सेवा मिळवून स्थानिक अर्थव्यवस्थांना बळकटी मिळत आहे. पर्यटन स्थळांची सखोल माहिती देणे, पर्यटकांमध्ये जबाबदार पर्यटनाला प्रोत्साहन देणे आणि भागधारकांसोबत सहकार्य वाढविण्यासाठी प्रयत्न करण्यात येत आहेत.
‘जबाबदार पर्यटन’ हा उपक्रम राज्यभर प्रभावीपणे राबवण्यासाठी प्रयत्नशील असून यामध्ये राज्याला अग्रस्थानी ठेवण्यासाठी ‘एमटीडीसीचे महाव्यवस्थापक श्री. जयस्वाल प्रयत्नशील आहेत.
००००
संध्या गरवारे/विसंअ